Organizacja systemu zarządzania kryzysowego
Organizacja systemu zarządzania kryzysowego
Organizacja systemu zarządzania kryzysowego w świetle Ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U.2023.122 z dnia 16.01.2023)
I. NOWE POJĘCIA I DEFINICJE
W dniu 22 sierpnia 2007 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U.2023.122 z dnia 16.01.2023). Rozwiązania przyjęte w nowej ustawie o zarządzaniu kryzysowym mają pomóc w przygotowaniu do przeciwdziałania skutkom zdarzeń o znacznych rozmiarach, z którymi nie mogą skutecznie radzić sobie pojedyncze podmioty i służby, a wymagane jest działanie skoordynowane.
Podstawowe zagadnienia, które reguluje ustawa, to:
– organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego,
– zadania organów administracji rządowej i samorządowej w sprawach zarządzania kryzysowego,
– zasady działania w dziedzinie zarządzania kryzysowego,
– zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego.
W ustawie zostały sformułowane pojęcia i definicje nie funkcjonujące do tej pory w polskim prawie. Należą do nich:
1. Zarządzanie kryzysowe – to działalność organów administracji publicznej będąca element kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na:
– zapobieganiu sytuacjom kryzysowym,
– przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań,
– reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych,
– odtwarzaniu infrastruktury lub przywracaniu jej pierwotnego charakteru.
Definicja ta potwierdza istnienie czterech faz zarządzania kryzysowego, do których należy:
Faza zapobiegania – polegająca na realizacji przedsięwzięć mających na celu zredukowanie prawdopodobieństwa lub całkowite wykluczenie możliwości wystąpienia sytuacji kryzysowych albo w znacznym stopniu ograniczających ich skutki.
Faza przygotowania – polegająca na podejmowaniu działań planistycznych, na wszystkich szczeblach administracji, dotyczących sposobów reagowania na czas wystąpienia różnego rodzaju sytuacji kryzysowych, umożliwiających wpływ na ich przebieg w celu zmniejszenia negatywnych skutków tych zdarzeń. Faza ta obejmuje również działania mające na celu powiększenie zasobów sił i środków niezbędnych do efektywnego reagowania, zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu reagowania na potencjalne zagrożenia.
Faza reagowania – polegająca na podejmowaniu działań w celu udzielania pomocy poszkodowanym, zahamowania rozwoju występujących zagrożeń oraz ograniczenia strat i zniszczeń.
Faza odbudowy – polegająca na realizacji zadań mających na celu przywrócenie zdolności reagowania, odbudowę zapasów służb ratowniczych oraz odtwarzanie kluczowej dla funkcjonowania danego obszaru infrastruktury energetycznej, paliwowej, telekomunikacyjnej, transportowej oraz funkcjonowania innych ważnych usług, np. dostarczania wody.
2. Sytuacja kryzysowa – to sytuacja będąca następstwem zagrożenia i prowadząca w konsekwencji do zerwania lub znacznego naruszenia więzów społecznych, przy równoczesnym poważnym zakłóceniu w funkcjonowaniu instytucji publicznych, jednak w takim stopniu, że użyte środki niezbędne do zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają wprowadzenia stanów nadzwyczajnych, o których mowa w art. 228 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (stan klęski żywiołowej, wyjątkowy i wojenny).
Definicja ta wskazuje, że możemy mieć do czynienia z takimi sytuacjami powstałymi w wyniku zagrożenia, których skutki mogą być bardzo niekorzystne, jednak dla których niezbędne środki do zapewnienia lub przywrócenia bezpieczeństwa nie uzasadniają wprowadzenia żadnych z możliwych stanów nadzwyczajnych.
3. Infrastruktura krytyczna – to systemy oraz wchodzące w ich skład, powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy:
– zaopatrzenia w energię i paliwa,
– łączności i sieci teleinformatycznych,
– finansowe,
– zaopatrzenia w żywność i wodę,
– ochrony zdrowia,
– transportowe i komunikacyjne,
– ratownicze,
– zapewniające ciągłość działania administracji publicznej,
– produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecznych.
4. Ochrona infrastruktury krytycznej – to zespół przedsięwzięć organizacyjnych realizowanych w celu zapewnienia funkcjonowania lub szybkiego odtworzenia infrastruktury krytycznej na wypadek zagrożeń, w tym awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej prawidłowe funkcjonowanie.
5. Planowanie cywilne:
a) całokształt przedsięwzięć organizacyjnych, polegających na opracowywaniu planów, w tym planów reagowania kryzysowego i programów mających na celu optymalne wykorzystanie dostępnych sił i środków w sytuacjach kryzysowych oraz w czasie stanów nadzwyczajnych i w czasie wojny, w zakresie zapobiegania sytuacjom kryzysowym, przygotowania do przejmowania nad nimi kontroli, reagowania w sytuacjach kryzysowych oraz odtwarzania infrastruktury i przywracania jej pierwotnego charakteru,
b) planowanie w zakresie wspierania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w razie ich użycia oraz planowanie wykorzystania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.
6. Narodowy System Pogotowia Kryzysowego (skrót nazwy NSPK) – to realizowane przez organy administracji rządowej oraz Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej zadania i procedury mające na celu zapobieganie sytuacjom kryzysowym, przygotowanie do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań oraz reagowanie w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych.
II. ZARZĄDZANIE KRYZYSOWE W JEDNOSTCE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO – W GMINIE
Organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie gminy jest Wójt Gminy.
Do zadań Wójta Gminy w sprawach zarządzania kryzysowego należy:
• kierowanie działaniami związanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie gminy,
• realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego:
a) realizacja zaleceń do gminnego planu reagowania kryzysowego,
b) opracowanie i przedłożenie staroście do zatwierdzenia Gminnego Planu
Reagowania Kryzysowego,
• zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu reagowania na potencjalne zagrożenia,
• wykonywanie przedsięwzięć wynikających z planu operacyjnego funkcjonowania gminy,
• przeciwdziałanie skutkom zdarzeń o charakterze terrorystycznym,
• realizacja zadań z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.
W myśl ustawy o zarządzaniu kryzysowym, wymienione wyżej zadania Wójt Gminy wykonuje przy pomocy komórki organizacyjnej urzędu gminy właściwej w sprawach zarządzania kryzysowego.
Organem pomocniczym Wójta Gminy w zapewnieniu wykonywania zadań zarządzania kryzysowego jest Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego. Jest on powoływany przez Wójta Gminy, który określa jego skład, organizację, siedzibę oraz tryb pracy.
Zespół ten wykonuje na obszarze gminy następujące zadania:
– ocena występujących i potencjalnych zagrożeń mogących mieć wpływ na bezpieczeństwo publiczne i prognozowanie tych zagrożeń,
– przygotowywanie propozycji działań i przedstawianie Wójtowi Gminy wniosków dotyczących wykonania, zmiany lub zaniechania działań ujętych w Gminnym Planie Reagowania Kryzysowego,
– przekazywanie do wiadomości publicznej informacji związanych z zagrożeniami,
– opiniowanie Gminnego Planu Reagowania Kryzysowego;
– opiniowanie dokumentów dotyczących ochrony infrastruktury krytycznej.
W skład zespołu gminnego, którego pracami kieruje Wójt Gminy, wchodzą osoby powołane spośród:
– osób zatrudnionych w urzędzie gminy, gminnych jednostkach organizacyjnych lub jednostkach pomocniczych,
– pracowników zespolonych służb, inspekcji i straży, skierowanych przez przełożonych do wykonywania zadań w tym zespole na wniosek Wójta Gminy,
– przedstawicieli społecznych organizacji ratowniczych.
W skład zespołu gminnego mogą wchodzić inne osoby zaproszone przez Wójta Gminy oraz powołani eksperci.
Wójt Gminy ma obowiązek zapewnienia realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego na obszarze gminy, takich jak:
– pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego,
– współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej,
– nadzór nad funkcjonowaniem systemu wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludności,
– współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska,
– współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne;
– realizacja zadań stałego dyżuru na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa.
Obowiązek podjęcia działań w zakresie zarządzania kryzysowego spoczywa na tym organie właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego, który pierwszy otrzymał informację o wystąpieniu zagrożenia. Organ ten niezwłocznie informuje o zaistniałym zdarzeniu organy odpowiednio wyższego i niższego szczebla, przedstawiając jednocześnie swoją ocenę sytuacji oraz informację o zamierzonych działaniach.
Ustawa wprowadza obowiązek opracowania planu reagowania kryzysowego na poziomie krajowym, wojewódzkim, powiatowym oraz gminnym.
Określone zostały struktura i zawartość planu reagowania kryzysowego jednolicie dla wszystkich dokumentów, niezależnie od poziomu, na jakim są one tworzone. Plan reagowania kryzysowego podlega aktualizacji nie rzadziej niż co dwa lata.
III. FINANSOWANIE ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO
Finansowanie wykonywania zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego na poziomie gminnym planuje się w ramach budżetu gminy na dany rok budżetowy.
Na finansowanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej jednostki samorządu terytorialnego będą otrzymywały z budżetu państwa dotacje celowe.
W budżecie jednostki samorządu terytorialnego ma być utworzona rezerwa celowa na realizację zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego w wysokości do 1 % bieżących wydatków budżetu jednostki samorządu terytorialnego, pomniejszonych o wydatki inwestycyjne, wydatki na wynagrodzenia i pochodne oraz wydatki na obsługę długu.
Na dofinansowanie zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymywać także dotacje celowe z budżetu państwa
