Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XXXI/222/05

Rady Gminy Pilchowice z dnia 29 grudnia 2005 r.

Ośrodek Pomocy Społecznej

w Pilchowicach

S T R A T E G I A

R O Z W I Ą Z Y W A N I A P R O B L E M Ó W S P O Ł E C Z N Y C H

N A T E R E N I E G M I N Y P I L C H O W I C E

N A L A T A 2006 - 2016

Pilchowice 2005

SPIS TREŚCI

Str.

WSTĘP 3

I DIAGNOZA

1.1. Położenie Gminy Pilchowice. 4

1.2. Mieszkańcy. 4-6

1.3. Zasoby Polityki Społecznej w Gminie Pilchowice. 6-7

1.4. Diagnoza problemów społecznych Gminy Pilchowice. 7-11

II. ANALIZA SWOT 12

III. STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH

3.1. Pomoc na rzecz rodzin oraz środowisk dotkniętych problemem bezrobocia 12-15

3.2. Pomoc na rzecz osób niepełnosprawnych. 15-20

3.3. Pomoc na rzecz osób starszych. 20-21

1.4. Pomoc na rzecz osób dotkniętych problemem uzależnienia od alkoholu oraz narkotyków. 21-24

1.5. Pomoc na rzecz rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, dotkniętych problemem przemocy. 24-26

1.6. Pomoc na rzecz osób bezdomnych. 26-27

IV. KSZTAŁTOWANIE ŚWIADOMOŚCI SPOŁECZNEJ W SFERZE POLITYKI SPOŁECZNEJ 28

V. ZAKOŃCZENIE. 28

WSTĘP

Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną /zarówno na poziomie rodziny jak i jednostki/, a także konieczność wypracowania niekonwencjonalnych form pomocy, wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych w skali gminy. Diagnoza problemów społecznych występujących na terenie Pilchowic została sporządzona w oparciu o dane będące w dyspozycji Ośrodka Pomocy Społecznej w Pilchowicach uzyskane w toku bieżącej jego działalności, dane uzyskane z Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Katowicach, Powiatowego Urzędu Pracy w Gliwicach, instytucji i organizacji współpracujących z Ośrodkiem.

Działania w obszarze polityki społecznej powinny być realizowane w ramach zintegrowanego systemu, w którym równorzędnym partnerem administracji powinny być pozostałe organizacje i instytucje należące do różnych sektorów życia społecznego. Nowe regulacje prawne w zakresie pomocy społecznej, wprowadzenie nowego systemu prawnego oraz przypisanie zadań z zakresu pomocy społecznej samorządowi terytorialnemu spowodowało decentralizację w sferze polityki społecznej. Nastąpiło bowiem znaczne przeniesienie ciężaru świadczeń pomocy społecznej z państwa na organy samorządowe. Na poziomie gminy możliwe jest pełniejsze rozeznanie potrzeb środowiska i w związku z tym lepszy dobór skutecznych metod ich zaspokojenia. Na powodzenie podejmowanych działań z zakresu pomocy społecznej ma ogromny wpływ powszechna i społeczna ich akceptacja. Skuteczne poszukiwanie sposobów rozwiązywania problemów społecznych musi uwzględniać konieczność wielokierunkowych kompleksowych działań. Celem strategii jest przedstawienie bilansu korzystnych i niekorzystnych cech społecznych naszego regionu a na ich podstawie identyfikacja barier i przeszkód oraz opracowanie dokumentu dzięki któremu możliwe będzie sprawne i racjonalne organizowanie działań, zmierzających do rozwiązywania problemów społecznych w Gminie Pilchowice, poprzez systematyczne wprowadzanie programów służących realizacji zadań polityki społecznej.

Opracowana „Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych na lata 2006-2016” jest wynikiem refleksji nad lokalnymi i zdefiniowanymi problemami społecznymi oraz możliwościami systematycznego ich rozwiązywania. Na możliwości rozwiązywania problemów w sferze społecznej niewątpliwie będą miały wpływ gminne zasoby instytucjonalne, zasoby budżetu gminy, aktywność lokalnej społeczności, trwałość rodziny jako podstawowej instytucji społecznej, aktywność organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów działających w sferze społecznej a przede wszystkim zharmonizowanie wszystkich działań.

Część I. Diagnoza

1. Położenie Gminy Pilchowice.

Gmina Pilchowice leży w południowo-zachodniej części województwa śląskiego. W obecnym kształcie administracyjnym istnieje od 28 lat, a od 6 lat należy do ziemskiego powiatu Gliwickiego. Od północy sąsiaduje z miastem Gliwice, a od zachodu z gminami Sośnicowice i Kuźnią Raciborską, od wschodu z Knurowem, od południa z miastem Rybnik i Czerwonką-Leszczyny. W odległości około 40 km od gminy znajduje się miasto Katowice.

2. Gmina Pilchowice zajmuje obecnie 68,95 km² powierzchni, z czego blisko połowa wykorzystana jest rolniczo, a 30 km² pokrywają lasy. Pod względem wielkości plasuje się na 5 miejscu w powiecie.
3. Od 01.01.2001r. gminę tworzy siedem sołectw : Kuźnia Nieborowska, Leboszowice, Nieborowie, Pilchowice, Stanica, Wilcza oraz Żernica.

Gospodarstwa indywidualne charakteryzują się stosunkowo małą powierzchnią.

Na terenie gminy znajdują się podmioty gospodarcze prowadzące działalność usługową, handlową oraz produkcyjną.

2. Mieszkańcy.

Gminę zamieszkuje ludność zróżnicowana pod względem narodowościowym oraz kulturowym. Według danych Ewidencji Ludności Urzędu Gminy na dzień 30.09.2005 r., gminę Pilchowice zamieszkuje

10137 osób.

Tabela 1. Ludność według miejscowości

Miejscowość	Kobiety	Mężczyźni	RAZEM
Pilchowice	1478	1405	2895
Żernica	1269	1196	2465
Stanica	662	591	1253
Wilcza	1066	1012	2078
Nieborowice	370	338	708
Kuźnia Nieborowska	163	210	373
Leboszowice	186	179	365

Tabela 2. Urodzenia i zgony w latach 2000 – 2004

Lata	2000	2001	2002	2003	2004
Ogólna liczba mieszkańców	11614	10138	10170	10118	10137
Liczba urodzeń	92	86	92	72	79
Liczba zgonów	117	96	93	103	91
Zameldowania	241	272	303	297	330
Wymeldowania	-			103+83	105+48

O liczbie ludności w gminie decydujący wpływ ma zmniejszający się przyrost naturalny. W badanym okresie liczba zgonów przewyższa liczbę urodzeń. Spowodowane to jest głębokimi przeobrażeniami społeczno-ekonomicznymi rodziny. Składają się na nie : bezrobocie, zubożenie, zanikające więzi rodzinne. Rezygnacja z urodzenia kolejnego dziecka jest spowodowana czynnikami ekonomicznymi – ryzyko obniżenia poziomu życia rodziny jest hamulcem do powołania na świat kolejnego dziecka.

Tabela 3. Ludność faktycznie zamieszkała według ekonomicznych grup wieku /stan w dniu 31.12.2004r./

Lata	Ludność ogółem	W wieku
		przedprodukcyjnym	produkcyjnym			Poprodukcyjnym
2000	11842	2740		7258	1844
2001	10286	2263		6351	1672
2002	10198	2195		6358	1645
2003	10181	2095		6407	1679
2004	10137	2006		6414	1717

Osoby niepełnosprawne według ekonomicznych grup wieku

- ogółem 1210

w wieku :

przedprodukcyjnym 46

produkcyjnym 685

poprodukcyjnym 479

Tabela 4. Ogólna liczba mieszkańców wg poszczególnych grup wiekowych. Stan na

31.12.2004

Przedział wiekowy	Liczba mieszkańców
1998 – 2004 od 0 do 6 lat	614
1992 – 1997 od 7 do 12 lat	647
1989 – 1991 od 13 do 15 lat	387
1984 – 1988 od 16 do 20 lat	881
1955 – 1983 od 21 do 49 lat	4543
Powyżej 50 roku życia	3065
Razem	10137

3. Zasoby Polityki Społecznej w Gminie Pilchowice.

Gmina Pilchowice w ramach polityki społecznej swoją działalność opiera przede wszystkim na Ośrodku Pomocy Społecznej, który został powołany na mocy uchwały Nr IX/55/90 Gminnej Rady Narodowej w Pilchowicach z dnia 27 lutego 1990r.Ośrodek Pomocy Społecznej realizuje zadania gminy w zakresie pomocy społecznej zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej /Dz.U.Nr 64 poz. 593 z późn.zm./.

Dodatkowo na terenie gminy działają następujące instytucje prowadzące działalność w sferze zabezpieczania potrzeb mieszkańców :

- Polski Czerwony Krzyż Zarząd Rejonowy Gliwice – wykonywał usługi opiekuńcze na rzecz osób starszych, wspomagał również naszych mieszkańców pomocą rzeczową w postaci żywności, odzieży, pościeli, obuwia.

- Parafialny Zespół Caritas w Żernicy – udziela pomocy w postaci dofinansowania dożywiania dzieci, zakup opału, kosztów leczenia, wyjazdów dzieci, – rodzinom wielodzietnym oraz z patologiami.

- Parafialny Zespół Caritas w Wilczy – udziela pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej z powodu patologii lub sytuacji losowej.

- Śląskie Stowarzyszenie Integracji – działalność opiera w oparciu o integrację rodzin z różnego rodzaju problemem niepełnosprawności w oparciu o organizację imprez okolicznościowych oraz wyjazdów.

- Stowarzyszenie Hobbystów Drobnego Inwentarza w Wilczy – przedstawia wzorce pożytecznego zagospodarowania czasu wolnego mieszkańców

- Koło Gospodyń Wiejskich w Wilczy- kultywujące pozytywne wzorce wynikające ze śląskich tradycji

- Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemców Województwa Śląskiego Koło Stanica, Koło Żernica oraz Koło Pilchowice – poprzez swoją działalność przekazują i kultywują pozytywne wzorce wynikające z tradycji

- Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym i Psychicznym „POMOST” z siedzibą w Domu Pomocy Społecznej w Kuźni Nieborowskiej – działalność ukierunkowana jest na integrację osób niepełnosprawnych

- Śląskie Stowarzyszenie Integracyjne „OTWARTY DOM” z siedzibą w Domu Pomocy Społecznej w Pilchowicach – działalność ukierunkowana również na integrację osób niepełnosprawnych ze środowiskiem lokalnym oraz rodzinami.

- Dom Pomocy Społecznej „Zameczek” w Kuźni Nieborowskiej dla osób niepełnosprawnych intelektualnie /mężczyźni/. - Dom Pomocy Społecznej w Pilchowicach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie /chłopcy/.

- 3 ośrodki zdrowia, 2 punkty lekarskie, 5 gabinetów stomatologicznych, przychodnia wielospecjalistyczna – świadczące szeroko pojętą pomoc profilaktyczno-medyczną na rzecz mieszkańców.Wśród personelu zatrudnionego w placówkach wymienić można lekarzy o specjalności - urolog, neurolog, ginekolog-położnik, laryngolog, chirurgia ogólna, stomatolog, internista, pediatra, rehabilitant, laborantki, pielęgniarki, higienistki oraz pomoce stomatologiczne.Nieunikniony proces starzenia się ludności, wymagać będzie podjęcia skutecznych działań związanych z zabezpieczeniem opieki medycznej i pielęgnacyjnej.

W zakresie podstawowym ochrony zdrowia mieszkańcy obsługiwani są przez personel ośrodków zdrowia, natomiast obsługę w zakresie lecznictwa szpitalnego oraz specjalistycznego zapewniają znajdujące się w sąsiedztwie miasta /Gliwice, Knurów, Zabrze/.

- 3 zespoły szkolno-przedszkolne,1 szkoła podstawowa, 2 gimnazja, 2 przedszkola organizujące również dożywianie dzieci. Placówki posiadają dobre wyposażenie techniczne oraz dydaktyczne, każda szkoła posiada pracownię komputerową z dostępem do Internetu. Poniesione duże nakłady na oświatę powinny zaowocować wykształconym społeczeństwem, stale doskonalącym się, znającym języki obce.Umożliwi to poszukiwanie pracy na terenie całego kraju oraz w krajach Unii Europejskiej. Ważnym czynnikiem wpływającym na organizację kształcenia jest sytuacja demograficzna. Dzieci oraz młodzież zakwalifikowana do nauczania w specjalnych placówkach korzysta ze szkół znajdujących się w Knurowie oraz Gliwicach.

- Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – działalność ukierunkowana na wszechstronne świadczenie pomocy profilaktyczno-leczniczej na rzecz osób oraz rodzin z problemem uzależnień.

4. Diagnoza Problemów Społecznych Gminy Pilchowice.

Pojęcie diagnozy społecznej odnosi się do procesu rozpoznawania natury oraz przyczyn trudności jednostek, grup oraz społeczności poprzedzającego działania interwencyjne, próba lokalizacji występujących problemów społecznych na terenie gminy. Pojęcie problemu społecznego odnosi się do najczęściej występujących powodów przyznawania pomocy.

Priorytetowe powody przyznawania pomocy przez Ośrodek Pomocy Społecznej dotyczą ubóstwa, bezrobocia, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, niepełnosprawności oraz choroby, ochrony macierzyństwa oraz przemocy w rodzinie, alkoholizmu, w dalszej kolejności związane są z bezdomnością.

Tabela 5. Powody przyznawania pomocy przez Ośrodek Pomocy Społecznej w latach 2000-2004.

Powód trudnej sytuacji życiowej	2000	2001	2002	2003	2004
Ubóstwo	165	68	86	89	61
Bezdomność	-	-	2	2	2
Ochrona macierzyństwa	19	16	58	121	186
Bezrobocie	90	46	108	132	59
Niepełnosprawność	180	188	137	119	40
Długotrwała choroba	15	9	9	11	9
Bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych	161	31	116	118	150
Alkoholizm	39	21	35	29	32

Tabela 6. Liczba rodzin oraz osób korzystających z pomocy społecznej w latach 2000-2004

Lata	2000	2001	2002	2003	2004
Liczba osób korzystających z pomocy	390	321	414	406	310

Dane przedstawione w tabelach ukazują najczęściej występujące powody zwracania się o pomoc, przy czym rodzina składająca się z kilku członków może również borykać się z kilkoma problemami. Głębokie bezrobocie często związane jest z wielodzietnością, niepełnosprawnością oraz przejawami patologii społecznej /alkoholizm, narkomania oraz przestępczość/.

Tabela 7. Analiza pozwalająca na określenie % korzystających z pomocy w stosunku do ogółu mieszkańców.

Lata	Ubóstwo	Bezrobocie	Bezradność	Niepełnosprawność i choroba	Alkoholizm
2000	5,3%	2,8 %	7,5%	3,1%	0,5%
2001	1,12%	3,8%	4,1%	5,1%	0,2%
2002	4,4%	5,2%	5,6%	4,4%	0,3%
2003	4,7%	7,9%	5,9%	4,2%	0,2%
2004	3,1%	2,5%	6,8%	1,5%	0,3%

Dane przedstawione powyżej pozwalają na wyodrębnienie głównych problemów społecznych na terenie Gminy Pilchowice.

1)Ubóstwo.

Ubóstwo określa się jako stan, w którym jednostce czy grupie społecznej brakuje środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb, uznawanych w danej społeczności za niezbędne. Pod pojęciem „podstawowe potrzeby” kryje się poza wyżywieniem, którego niezbędności nikt nie kwestionuje takie potrzeby jak: ubranie, mieszkanie, zachowanie zdrowia, uzyskanie wykształcenia.

Ubóstwo jest głównym powodem przyznawania pomocy przez OPS w Pilchowicach.

2)Bezrobocie.

W roku 2004 spośród wszystkich osób korzystających z pomocy finansowej - 927 osób aż 257 osób stanowiły osoby w rodzinach gdzie głównym problemem było bezrobocie.

Tabela 8. Liczba bezrobotnych z terenu gminy Pilchowice w latach 2000-2004

LATA	Bezrobotni stan na 31.12		Bezrobotni z prawem do zasiłku stan na 31.12
	ogółem	w tym kobiet	Ogółem	w tym kobiet
2000	352	216	55	26
2001	362	208	36	16
2002	380	223	30	16
2003	407	247	30	16
2004	378	241	20	7

Tabela 9.Liczba osób bezrobotnych wg okresu pozostawania bez pracy z terenu gminy Pilchowice

LATA	Bezrobotni stan na 31.12 zarejestrowani w PUP do 1 roku		Bezrobotni stan na 31.12 zarejestrowani w PUP powyżej 1 roku
	ogółem	Tym kobiet	Ogółem	w tym kobiet
2000	249	147	103	69
2001	217	109	145	99
2002	222	116	158	107
2003	201	108	206	139
2004	180	97	198	144

Tabela 10.Liczba osób bezrobotnych wg poziomu wykształcenia z terenu gminy Pilchowice

LATA	podst., niepełne podst.		Zawodowe		Średnie		Wyższe
	ogółem	w tym kobiet	Ogółem	W tym kobiet	Ogółem	w tym kobiet	ogółem	w tym kobiet
2000	128	78	122	63	94	70	8	5
2001	119	65	119	61	117	78	7	4
2002	124	68	136	68	114	82	6	5
2003	131	72	142	78	125	91	9	6
2004	135	80	131	74	104	80	8	7

Tabela 11. Liczba osób bezrobotnych wg wieku z terenu gminy Pilchowice

LATA	18 – 24		25 – 34		35 – 44		45 – 54		55 – 59		60 – 64
	Ogółem	W tym kobiet	Ogółem	W tym kobiet	Ogółem	W tym kobiet	Ogółem	W tym kobiet	Ogółem	W tym kobiet	Ogółem	W tym kobiet
2000	130	73	106	65	81	52	32	24	3	2	-	-
2001	133	75	102	52	85	57	39	24	2	-	1	-
2002	148	84	99	59	90	55	39	24	3	1	1	-
2003	146	81	98	69	97	60	62	36	3	1	1	-
2004	119	71	96	65	92	66	66	37	4	2	1	-

Z powyższej tabeli wynika, że najwięcej osób bezrobotnych mieści się w przedziale od 18-24 lat. Są to absolwenci szkół, którzy nie posiadają stażu pracy.

Kolejną grupą to bezrobotni w wieku od 25-44 lat. Są to osoby młode, które posiadają lub zamierzają założyć własną rodzinę.

Tabela 12. Liczba osób niepełnosprawnych zarejestrowanych jako osoby bezrobotne oraz poszukujące pracy wg stanu na 31.12.2004r.

	Mężczyźni	Kobiety
Osoby niepełnosprawne bezrobotne	5	3
Osoby niepełnosprawne poszukujące pracy	1	-

3) Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzeniu gospodarstwa domowego.

Pomoc świadczona na rzecz osób z trudnościami opiekuńczo-wychowawczymi świadczona jest pod kątem rozwiązywania problemów w sprawowaniu opieki i wychowywania własnych dzieci, niwelowania skutków dysfunkcji – uzależnienia od środków psychoaktywnych, przemocy domowej, zaburzeń równowagi systemu rodzinnego w sytuacjach kryzysowych, problemów w pełnieniu ról rodzicielskich, małżeńskich, zawodowych. Na terenie Gminy Pilchowice ilość osób wymagających pomocy z uwagi na występowanie problemu bezradności wzrasta z roku na rok.

4) Niepełnosprawność i długotrwała choroba.

Osoby niepełnosprawne stanowią na terenie Gminy Pilchowice około 11% ogółu społeczności, natomiast 1,5% mieszkańców to osoby niepełnosprawne lub długotrwale chorujące korzystające ze świadczeń Ośrodka Pomocy Społecznej.

5) Potrzeba ochrony macierzyństwa.

Wśród klientów Ośrodka Pomocy Społecznej w Pilchowicach znajdują się kobiety korzystające z zasiłków z tytułu ciąży i wychowywania dziecka, będące w trudnej sytuacji materialnej.

6)Alkoholizm, narkomania.

Jedną z grup dysfunkcyjnych, która objęta jest pomocą Ośrodka Pomocy Społecznej stanowią osoby uzależnione od alkoholu. Na przełomie lat 2000-2004 liczba klientów OPS mających problemy z uzależnieniem od alkoholu, oscylowała od 0,5%-0,3% ogółu mieszkańców, natomiast w granicach 5-8% wydatków Ośrodka przeznaczano na świadczenie pomocy rodzinom z tego typu problemami. Narkomania jako powód korzystania z pomocy nie została na terenie Gminy Pilchowice jeszcze odnotowana.

7)Bezdomność.

Bezdomność należy do najgroźniejszych zjawisk patologii społecznej, dla jednostek dotkniętych bezdomnością stanowi ona zagrożenie bezpieczeństwa i spokoju. Pomoc państwa dla osób bezdomnych została określona ustawą z dnia 29 listopada 1990r. o pomocy społecznej, w myśl której bezdomnemu należy się tymczasowe miejsce

noclegowe, odzież i posiłek, a w niektórych przypadkach również zasiłek i inne formy pomocy.

Część II. Analiza SWOT

Mocne strony

- umiarkowany wskaźnik bezrobocia

- kontakty zagraniczne mieszkańców

- kult pracy

- stosunkowo wysoka zasobność mieszkańców

- wysokie poczucie przynależności lokalnej

- rozwinięty system opieki społecznej

- udzielanie pomocy środowiskowej poprzez wsparcie finansowe i w naturze

- udzielanie pomocy instytucjonalnej

- wysokie doświadczenie zawodowe pracowników socjalnych

- umiejętne dysponowanie środkami

- funkcjonowanie organizacji pozarządowych

Słabe strony

- wzrost zadań samorządu bez zapewnienia odpowiedniej wielkości środków finansowych

- osłabienie więzi rodzinnych zwłaszcza wśród rodzin korzystających z wyjazdów zarobkowych

- wzrost rozwodów i liczby rodzin niepełnych

- wzrost patologii i dysfunkcji społecznych

- zwiększająca się liczba osób ubiegających się o przyznanie pomocy

- uzależnienie się pewnych grup osób i rodzin od świadczeń pomocy społecznej, co łączy się z problemem dziedziczenia bezrobocia oraz biedy

- ujemny przyrost naturalny

- brak mieszkań do wynajęcia w tym socjalnych

- brak obiektów zajmujących się opieką nad ludźmi starszymi, niepełnosprawnymi

Część III. Strategia rozwiązywania problemów społecznych.

Strategię określamy jako perspektywiczny plan działań.

„Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych” jest zaplanowanym ciągiem długofalowych działań , skupiających się na najważniejszych problemach funkcjonowania społeczeństwa gminy jako zbiorze jednostek, rodzin i swobodnie zorganizowanych instytucji.

1.Pomoc na rzecz rodzin oraz środowisk dotkniętych problemem bezrobocia.

1) Definicja bezrobocia.

Bezrobocie jako zjawisko oznacza brak pracy zarobkowej dla osób zdolnych do jej wykonywania i deklarujących chęć jej podjęcia. Na przestrzeni ostatnich lat stało się jednym z głównych problemów społecznych.

2.)Przyczyny bezrobocia w Pilchowicach.

Wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej spowodowało załamanie się rynku pracy. Liczba osób bezrobotnych w Pilchowicach na koniec grudnia 2004 wynosiła 378 .

Jako główne przyczyny narastania bezrobocia w naszej gminie można wymienić:

- duży spadek popytu na siłę roboczą,

- zwiększenie wymagań pracodawców dotyczących kwalifikacji zawodowych pracowników,

- wyż demograficzny powodujący bezrobocie wśród ludzi młodych,

- likwidacja nierentownych zakładów w okolicznych miastach.

- niewystarczająca dynamika rynku pracy w procesie tworzenia nowych miejsc pracy.

3.) Skutki pozostawania bez zatrudnienia.

Brak zatrudnienia negatywnie wpływa przede wszystkim na ekonomiczną kondycję rodzin. W szybkim czasie pojawiają się problemy finansowe, rodzi się konieczność szukania doraźnych metod poprawy sytuacji ekonomicznej rodziny.

Bezrobocie negatywnie oddziaływuje również na pozamaterialne kwestie życia rodzinnego-pozostawanie bez pracy oraz niemożność znalezienia ponownego zatrudnienia, powoli i systematycznie pozbawiają człowieka poczucia własnej wartości.

Pojawia się apatia spowodowana stresem i utratą stabilizacji – wpływa ona na niemożność podejmowania racjonalnych a często jakichkolwiek decyzji.

Osoby o niewielkich szansach na rynku pracy /brak kwalifikacji lub zaawansowany wiek/popadają w stan przygnębienia a rozczarowanie lub stres leczą alkoholem lub nikotyną. Niewiele osób stara się aktywnie wykorzystać wolny czas przekwalifikując się w celu poprawy swojej pozycji na rynku pracy. Niskiej kondycji psychosomatycznej osób długotrwale bezrobotnych towarzyszy często wzrost zapadalności na niektóre choroby najczęściej nerwice, choroby serca, choroby psychiczne oraz znaczny wzrost zachorowalności na czynną gruźlicę płuc- tradycyjnie już uznaną za chorobę będącą wynikiem biedy i niedożywienia.

Bezrobocie najczęściej burzy klimat życia rodzinnego, wpływa destrukcyjnie na pełnienie przez rodzinę jej podstawowych funkcji , najbardziej jednak ma negatywny wpływ na ekonomiczną funkcję rodziny, powodując jej szybką degradację, potęguje biedę i rozszerza sferę ubóstwa. Oszczędności czynione przez gospodarstwa domowe dotknięte bezrobociem w pierwszej kolejności dotyczą ograniczeń wydatków związanych ze zdrowiem /leki, sprzęt rehabilitacyjny/ oraz kształceniem dzieci. Dążenia dzieci i młodzieży są silnie związane z pozycją zawodową rodziców, a otaczająca rzeczywistość postrzegana jest przez pryzmat ich pracy zawodowej. Bezrobocie rodziców dla dzieci i młodzieży kończącej pewien etap edukacji niejednokrotnie oznacza zmianę i ograniczenie planów dalszego kształcenia, obniżanie ich aspiracji edukacyjnych.

Warte podkreślenia w tym miejscu wydaje się również ograniczenie kontaktów rówieśniczych dzieci na skutek rezygnacji z usług placówek edukacyjnych czy kulturalnych, odczuwanie przez dzieci własnej sytuacji jako gorszej co prowadzi do stopniowej izolacji środowiskowej a także popadanie w sytuacje konfliktowe w szkole. Bezrobocie rodziców skutkuje również osłabieniem ich autorytetu- w oczach młodego pokolenia jest to przejaw braku zaradności, nieumiejętności dostosowania się do nowej rzeczywistości społeczno-ekonomicznej czy życiowego nieudacznictwa.

Brak możliwości podjęcia zatrudnienia przez osoby w różnych przedziałach wiekowych /osoby bardzo młode oraz zaawansowane wiekowo, kobiety oraz mężczyźni/, zmusza do wyjazdów za granicę w celu zarobkowym. Skutki takich rozwiązań są również procesem mającym negatywny wpływ na kondycję naszych rodzin.

Bezrobocie jest często w rodzinie czynnikiem konfliktogennym i nasilającym patologie społeczne takie jak nadużywanie alkoholu, zdobywanie środków pieniężnych nielegalnymi sposobami, itp.

Głębokość zmian w rodzinie spowodowanych bezrobociem zależy w dużej mierze od struktury rodziny, jej fazy rozwoju, statusu społecznego, stanu zagospodarowania materialnego, kondycji zdrowotnej członków rodziny oraz środowiska lokalnego.

Racjonalne planowanie życia rodzinnego może odbywać się jedynie przy założeniu wydolności finansowej rodziny, w pokrywaniu wydatków na cele konsumpcyjne i usługowe oraz poczuciu stabilności dochodów. Jeśli zachwianie podstaw materialnych jest krótkotrwałe, nastąpić może czasowe zawieszenie realizacji lub realizacja okrojona jej funkcji. Zaznaczyć należy, że pewnych zadań z natury przypisywanych rodzinie w danym cyklu jej rozwoju nie można przesunąć w czasie, ponieważ spowoduje to nieodwracalne skutki w wymiarze indywidualnym, rodzinnym i społecznym.

Strategia pomocy.

Cel strategiczny.

Celem planowanych przez Ośrodek Pomocy Społecznej działań jest wspieranie bezrobotnych w poszukiwaniu pracy oraz przeciwdziałanie i eliminowanie negatywnych skutków psychospołecznych bezrobocia. Adresatem programu jest grupa osób bezrobotnych z terenu gminy, które są podopiecznymi pomocy społecznej i wykazują aktywność poszukiwaniu zatrudnienia.

Podstawowe założenia strategii.

- Budowanie sieci współpracy między instytucjami organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz rozwiązywania problemów bezrobocia jak Powiatowy Urząd Pracy, Fundacja na Rzecz Rozwoju Miasta Knurowa

- Przeciwdziałanie uzależnieniu świadczeniobiorców od instytucji pomocy społecznej,

- Rozwiązywanie problemu bezrobocia systemowo, czyli z uwzględnieniem pomocy dla całej rodziny bezrobotnego

- Zróżnicowanie form pomocy adresowanych do bezrobotnego zgodnie z zasadą indywidualizacji procesu pomagania,

- Koordynatorami działań na rzecz bezrobotnych będą pracownicy socjalni,

- Pozostające w dyspozycji Ośrodka Pomocy Społecznej środki finansowe na pomoc materialną stanowić będą ważny instrument służący kształtowaniu pożądanych postaw i zachowań bezrobotnych podopiecznych,

- Negocjowanie kontraktów określających zasady współdziałania będzie podstawą pracy z bezrobotnym klientem OPS.

Kierunki działania.

Pomoc na rzecz rodzin i środowisk dotkniętych bezrobociem skierowana będzie w dwu kierunkach:

Działania dotyczące pracy socjalnej:

!/ Działania podejmowane w celu redukowania psychospołecznych skutków bezrobocia.

W zakresie tych działań planowane jest przeznaczenie środków finansowych pozostających w dyspozycji Ośrodka, w pierwszej kolejności skierowane na ochronę dzieci przed skutkami bezrobocia rodziców.

Najważniejsze jest :

-zapewnienie dzieciom ciepłego posiłku

- korzystanie z wypoczynku letniego w okresie wakacji

- umożliwienie korzystania w razie zaistnienia takiej potrzeby z zajęć w świetlicach szkolnych

Pomoc dla bezrobotnych nie może się ograniczyć jedynie do świadczeń finansowych. Ważniejszym elementem pomocy jest prowadzenie intensywnej pracy socjalnej , której celem będzie odpowiednie kształtowanie u bezrobotnego odpowiedzialności za swój los oraz umiejętności przystosowania się do samodzielnego życia, wdrażania nawyku racjonalnego gospodarowania ograniczonymi środkami finasowymi.

Działania podejmowane w celu mobilizowania podopiecznych do poszukiwania zatrudnienia oraz usamodzielniania się.

Najważniejszym instrumentem będzie tutaj kontrakt socjalny zawierany pomiędzy bezrobotnym a Ośrodkiem Pomocy Społecznej w którym określa się zasady współpracy.

Uzależnianie przyznanie pomocy finansowej od osobistego zaangażowania bezrobotnego w aktywnym poszukiwaniu zatrudnienia.

Ważnym elementem jest także działalność polegająca na współpracy z instytucjami oraz organizacjami pozarządowymi w obszarze problemu bezrobocia:

a/ Działania mające na celu zwiększenie skuteczności funkcji informacyjnej sprawowanej przez Powiatowy Urząd Pracy oraz Ośrodek Pomocy Społecznej.

Opierać się to będzie na rozwinięciu banku danych o możliwościach pomocowych.

Odpowiednio przekazana informacja oraz wyjaśnienie bezrobotnemu jego sytuacji prawnej, uprawnień oraz możliwości uzyskania określonych świadczeń, wyeliminuje większość postaw roszczeniowych wśród klientów.

b/ Działania informacyjne na rzecz organizacji pozarządowych.

Polegać będą na systematycznym informowaniu organizacji o możliwościach ubiegania się o dofinansowanie projektów pomocowych na rzecz lokalnej społeczności.

Realizatorzy strategii.

W realizację przedsięwzięć wynikających ze strategii zaangażowane będą:

- Ośrodek Pomocy Społecznej

- Powiatowy Urząd Pracy

- Gminne Centrum Informacji

- Fundacja na Rzecz Rozwoju Miasta Knurowa

- Instytucje rynku pracy

2.Pomoc na rzecz osób niepełnosprawnych.

1. Wprowadzenie w problematykę niepełnosprawności.

Osoby niepełnosprawne stanowią- według danych szacunkowych około 1% społeczeństwa. Przyspieszony wzrost liczby osób niepełnosprawnych wyznacza coraz większą rangę temu zjawisku wśród problemów społecznych. Dynamika niepełnosprawności związana jest nie tylko z tradycyjnymi jej przyczynami lecz również z nowymi zjawiskami, które wynikają ze zmian społeczno-gospodarczych. Zjawisko niepełnosprawności może być określone i mierzone w różny sposób:

– na podstawie możliwości codziennego funkcjonowania /samoobsługa, poruszanie się/,

– na podstawie zdolności do pełnienia podstawowych ról społecznych.

Uzyskanie faktycznych danych o liczbie osób niepełnosprawnych jest utrudnione z powodu:

- braku możliwości przekazania przez ZUS danych z uwagi na nie prowadzenie ewidencji wydawanych orzeczeń wg miejsca zamieszkania osób niepełnosprawnych

- możliwość przekazywania danych dotyczących jednej osoby przez różne instytucje.

Społeczne skutki niepełnosprawności .

Choroba oraz niepełnosprawność to czynniki, które prowadzą zawsze do pogorszenia kondycji finansowej każdej rodziny bez względu na jej przynależność społeczno-zawodową. Sytuacja taka to z jednej strony efekt zwiększonych wydatków na leczenie, rehabilitację oraz różnego typu świadczenia będące udziałem rodzin, w których żyją osoby z ograniczoną przez chorobę sprawnością. Następną przyczyną jest ograniczenie dochodów – utrata pracy i renta inwalidzka osoby niepełnosprawnej oraz ograniczenie aktywności zawodowej i możliwości zarobkowych innych członków rodziny zobowiązanych do świadczeń opiekuńczych.

Dotknięcie jednego z członków rodziny niepełnosprawnością stanowi dla rodziny ogromną sytuację kryzysową. Rodzina wymaga w takiej sytuacji maksymalnie zindywidualizowanych i dostosowanych do jej potrzeb form pomocy. W zetknięciu z niepełnosprawnością jednego z członków w rodzinie musi dokonać się ogromny proces adaptacyjny.

Sytuacja osób niepełnosprawnych w Gminie Pilchowice.

Od początku 1999 roku żyjemy w nowej rzeczywistości administracyjnej realizując nowe zadania na poziomie jednostki i rodziny. Zadania te odnoszą się również do środowiska osób niepełnosprawnych. Doświadczenia wynikające z pracy na rzecz osób niepełnosprawnych przybliżyły problematykę tych osób, ich możliwości, oczekiwania i potrzeby. Unaoczniły, że problemy niepełnosprawnej części społeczeństwa wiążą się głównie z ograniczonymi możliwościami korzystania z kosztownej oraz trudno dostępnej rehabilitacji.

Dużym problemem są również bariery architektoniczne w miejscu zamieszkania osoby niepełnosprawnej jak i w budynkach użyteczności publicznej. Bariery te nie tylko utrudniają ale niekiedy wręcz uniemożliwiają uczestnictwo w normalnym życiu.

Nie jest bez znaczenia również problematyka edukacji osób niepełnosprawnych od chwili urodzenia do ukończenia nauki w ramach posiadanych predyspozycji i możliwości. Na tej płaszczyźnie widać niedoinwestowanie placówek szkolno-przedszkolnych pod kątem tworzenia oddziałów integracyjnych

Niepokojącym jest również fakt zmniejszania ilości środków na likwidację barier architektonicznych, urbanistycznych oraz w komunikowaniu się dla osób indywidualnych, przekazywanych przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Zmniejszają się także środki na dofinansowanie turnusów rehabilitacyjnych, które wśród lokalnej niepełnosprawnej części społeczeństwa cieszą się dużym zainteresowaniem.

Niepełnosprawni spotykają się również z problemami psychologicznymi i społecznymi, które wiążą się z trudnościami akceptacji samego siebie oraz swoich schorzeń jak również z brakiem zrozumienia ze strony ludzi zdrowych.

W związku z koniecznością realizacji zadań postawionych przed pomocą społeczną, a także koniecznością wypracowania nowych form pomocy, w tym również pomocy dla

osób niepełnosprawnych niezbędne jest profesjonalne i systemowe diagnozowanie w skali gminy środowiska osób niepełnosprawnych.

Zadania dotyczące osób niepełnosprawnych realizowane są przez jednostki podległe resortom: zdrowia, edukacji oraz pracy i polityki socjalnej- bardzo ważna jest koordynacja działań wszystkich tego typu jednostek z terenu gminy.

Orzekaniem stopnia niepełnosprawności dzieci oraz osób dorosłych zajmuje się Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Rybniku.

Zarówno dzieci jak i dorośli niepełnosprawni zamieszkali na terenie Gminy Pilchowice, mogą korzystać z pomocy organizacji pozarządowych, placówek służby zdrowia oraz oświaty. Specjalistyczną opiekę i pomoc dzieciom od chwili urodzenia do 7 roku życia zapewnia Ośrodek Rehabilitacyjno-Leczniczy w Gliwicach, z usług którego korzystają dzieci z terenu Gminy Pilchowice na zasadach odpłatności .

Dzieci w wieku przedszkolnym mają możliwość funkcjonowania w środowisku rówieśniczym dzięki istniejącym przedszkolom z oddziałami integracyjnymi w okolicznych miastach- Knurowie oraz Gliwicach. Są to przedszkola dla dzieci z wadą słuchu i dla dzieci z upośledzeniem umysłowym. Dalszą naukę dzieci specjalnej troski mogą kontynuować w Zespole Szkół Specjalnych w Knurowie – również na szczeblu gimnazjalnym. W Knurowie również istnieje Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna

pomagająca zdiagnozować stopień opóźnienia rozwoju oraz innych dysfunkcji małych mieszkańców naszej gminy.

Dorośli mieszkańcy niepełnosprawni, posiadający orzeczenie o stopniu niepełnosprawności i wskazania do zajęć w warsztatach terapii zajęciowej, mogą uczestniczyć w zajęciach warsztatowych w Ośrodku Matki Bożej Uzdrowienia Chorych –Caritas Archidiecezji Katowickiej w Knurowie. Warsztaty Terapii Zajęciowej zapewniają niepełnosprawnym rehabilitację poprzez pracę, wyrabiają umiejętności samodzielnego zaspakajania potrzeb życiowych, uczą samoobsługi oraz dają możliwość aktywnego życia w środowisku.

Wartym podkreślenia również jest fakt że na terenie Gminy Pilchowice funkcjonują również 2 domy pomocy społecznej. DPS „Zameczek” w Kuźni Nieborowskiej dla osób niepełnosprawnych intelektualnie /mężczyźni/ prowadzony przez powiat gliwicki oraz DPS w Pilchowicach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie /chłopcy/ prowadzony przez podmiot niepubliczny – Zakon Posługujący Chorym o.o. Kamilianów Tarnowskie Góry.Na terenie placówek utworzono również Stowarzyszenia mające na celu integrację mieszkańców domów z rodzinami, mieszkańcami gminy oraz członkami stowarzyszeń działających na rzecz osób „sprawnych inaczej”.

Strategia pomocy.

Cel strategiczny.

- Działania w celu dalszego diagnozowania środowiska osób niepełnosprawnych.

- Stworzenie lepszych możliwości do pełnej rehabilitacji leczniczej, psychologicznej oraz społecznej osób niepełnosprawnych w placówkach funkcjonujących na naszym terenie.

- Wyrównywanie szans życiowych osób niepełnosprawnych.

- Wykorzystanie lokalnego potencjału w procesie integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem.

- Doskonalenie systemu pomocy osobom niepełnosprawnym.

- Zintegrowanie działań samorządu terytorialnego terytorialnego organizacji pozarządowych na rzecz profilaktyki i rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych..

Kierunki pomocy:

Działania z zakresu pracy socjalnej:

1) Szkolenie pracowników socjalnych, które znacząco przybliży problematykę niepełnosprawności zarówno fizycznej, psychicznej jak i intelektualnej. Jest to niezbędne do efektywnego wspierania i poradnictwa osoby niepełnosprawnej w samodzielnym życiu poprzez towarzyszenie jej w różnych sytuacjach życiowych.

2) Rozwój pracy zespołowej.

3) Pracownik socjalny wraz z konsultantem /pedagog, psycholog/ opracowują wspólnie z rodziną dziecka lub osobą dorosłą niepełnosprawną i jej opiekunami plan pracy i pomocy. Należy się spodziewać, że efektem takiej pracy będzie akceptacja siebie samego jako osoby niepełnosprawnej lub wsparcie rodziny której członkiem jest osoba niepełnosprawna i zmniejszenie napięcia spowodowanego niepokojem co do jej stanu zdrowia.

4) Wspieranie profesjonalnych form pomocy wolontariatem.

5) Zorganizowanie grupy wolontariuszy, która będzie wspomagać rodziny wychowujące niepełnosprawne dziecko. Pomoc wolontariuszy będzie polegać na opiece nad dzieckiem, wspólnym spędzaniu czasu na zabawie, spacerach.

6) Zorganizowanie grup wsparcia dla osób wychowujących niepełnosprawne dziecko.

Głównym celem takich grup będzie integracja rodzin osób niepełnosprawnych,

prowadzone będą różnego rodzaju zajęcia z zakresu terapii rodzinnej w celu

psychicznego wzmocnienia rodziców, nauczenia ich umiejętności odreagowywania

stresów, porozumiewania się, przezwyciężania trudności związanych z

niepełnosprawnością członka rodziny.

7) Pomoc usługowa w formie :

-usług opiekuńczych domowych i pielęgnacyjnych w miejscu zamieszkania,

-specjalistycznych usług opiekuńczych domowych i pielęgnacyjnych dla osób z zaburzeniami psychicznymi,

-rehabilitacji i doradztwa rehabilitacyjnego,

-umieszczania w całodobowych domach pomocy społecznej.

Działania z zakresu budowania sieci współpracy z instytucjami i organizacjami pozarządowymi.

- Objęcie opieką dzieci w wieku 7-10 lat odroczonych od nauki szkolnej.

Podjęcie działań, które mają na celu wyrównanie szans edukacyjnych oraz kompleksowe wspomaganie rozwoju dzieci odroczonych od nauki i nie objętych żadną formą pomocy.

Stymulacja rozwoju jest niezbędna do zapewnienia maksymalnie samodzielnego korzystania z procesu nauczania, które te dzieci podejmą oraz do nawiązywania oraz utrzymywania satysfakcjonujących kontaktów interpersonalnych z rówieśnikami i dorosłymi.

Cel ten zostanie osiągnięty poprzez prowadzone przez specjalistów zajęcia w ramach indywidualnego nauczania domowego oraz dodatkowe zajęcia prowadzone przez przeszkolonych wolontariuszy stymulujące rozwój dziecka w obszarach rozwoju społecznego i rozwoju osobistego.

- Program wczesnej interwencji – opieki nad rodziną, w której urodziło się dziecko z grupy ryzyka, obarczone wadą rozwojową.

Założeniem programu jest nawiązanie współpracy między okolicznymi szpitalami a Ośrodkiem Pomocy społecznej.

Celem jest objęcie rodziny z małym dzieckiem niepełnosprawnym pełną profesjonalną opieką. Utworzony zespół złożony z pracowników OPS i Ośrodka Wczesnej Interwencji będzie otrzymywać ze szpitali za zgodą rodziców informacje o nowo narodzonych dzieciach z problemami rozwojowymi a następnie podejmie kontakt w domowym środowisku rodzinnym: udzieli się wsparcia, wskaże możliwości rehabilitacji, skontaktuje z grupami samopomocowymi, stowarzyszeniami. Zostanie przyjęta najbardziej ekonomiczna i wygodna forma wizyt domowych.

- Utworzenie wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego .

Ze względu na wysokie koszty rehabilitacji, brak dostępu do sprzętu kompensującego utratę funkcji organizmu /w Pilchowicach nie funkcjonuje żadna wypożyczalnia sprzętu rehabilitacyjnego/ chorzy niepełnosprawni zmuszeni są do pozostawania w domu bez możliwości usprawniania się, co w konsekwencji prowadzi do pogorszenia stanu zdrowia, izolacji społecznej, osamotnienia oraz nieporadności życiowej.

Dzięki utworzeniu pierwszej w Pilchowicach wypożyczalni sprzętu rehabilitacyjnego osoby niepełnosprawne będą mogły zaopatrzyć się w niezbędne pomoce np. łóżko, wózek inwalidzki, kule itp. Będzie to alternatywą dla konieczności zakupu drogiego nowego sprzętu.

- Tworzenie warunków do uczestnictwa osób niepełnosprawnych sporcie, kulturze, rekreacji i turystyce. Ważnym elementem będzie opracowanie sposobu wspierania organizatorów imprez sportowych, kulturalnych oraz turystycznych dla osób niepełnosprawnych.

- Utworzenie punktu poradnictwa specjalistycznego – udzielania porad dotyczących możliwości ustalania niepełnosprawności i stopnia niepełnosprawności, rodzajach ulg i uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym, możliwości uzyskania dofinansowania do różnych form rehabilitacji, możliwości uzyskania świadczeń z pomocy społecznej, z Państwowego Funduszu Rehabilitacji osób Niepełnosprawnych (PFRON), pomocy w nawiązaniu kontaktu z odpowiednią organizacją pozarządową, placówką specjalistyczną itp.

- Likwidacja barier architektonicznych , urbanistycznych przy okazji remontów obiektów użyteczności publicznej.

Chcąc zapewnić osobom niepełnosprawnym większy udział w życiu społecznym, odciążyć rodziny od stałej opieki nad osobą niepełnosprawną wskazane byłoby utworzenie na terenie Pilchowice:

1) Warsztatów terapii zajęciowej

2) Domu Dziennego Pobytu

3) Placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku na zasadach działalności gospodarczej.

Podmioty realizacji:

- Ośrodek Pomocy Społecznej

- Ośrodek Wczesnej Interwencji,

- Poradnia Oceny Rozwoju Dziecka

- Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna

- Wójt Gminy Pilchowice

- Organizacje pozarządowe działające na rzecz osób niepełnosprawnych

3.Pomoc na rzecz osób starszych.

1.Wprowadzenie w problematykę starości.

Strategia w stosunku do ludzi starych skierowana jest przede wszystkim na podtrzymanie ich sprawności ruchowej i intelektualnej umożliwiającej zaspokojenie podstawowych potrzeb, jak również ich aktywności społecznej oraz łagodzenie trudności związanych z wiekiem.

Na terenie Pilchowice zamieszkuje 1717 osób w wieku poprodukcyjnym, co stanowi około 17% ogółu mieszkańców.

W grupie osób starszych / w wieku poprodukcyjnym/ oprócz problemów dotyczących sprawności fizycznej mamy również do czynienia ze zmianami psychicznymi mającymi wpływ na zdolność funkcjonowania w swoim środowisku.

Na sytuację ludzi starszych znaczący wpływ mają następujące czynniki: pogorszenie stanu zdrowia, opieka zdrowotna, zanik tradycji międzypokoleniowych, przemiany kulturowe, niekorzystne warunki życia oraz pogorszenie sytuacji materialnej. Wystąpienie powyższych czynników powoduje brak aktywności społecznej, osamotnienie, izolacja, nieporadność życiowa, stopniowe obniżenie procesów poznawczych, sztywność schematów myślowych, mniejsza zdolność przystosowawcza do nowych sytuacji, osłabienie pamięci. W sferze uczuciowej pojawia się osłabienie zainteresowania innymi osobami, niestabilność emocjonalna, zmienność nastrojów, płaczliwość, skłonność do depresji, egoizm, wzrost podejrzliwości i poczucie zagrożenia, postawa roszczeniowa, domaganie się pomocy.

Mając na uwadze specyfikę środowiska osób starszych należy stworzyć system uwzględniający ich najważniejsze potrzeby.

Strategia pomocy.

Cel strategiczny.

Celem strategii dla osób starszych jest:

1) zwiększenie aktywności życiowej ludzi starszych oraz stworzenie możliwości uczestniczenia w życiu społecznym,

2) poprawa oferty świadczonych usług poprzez podniesienie ich poziomu,

3) pozostawienie ludzi starszych jak najdłużej w środowisku,

4) łagodzenie problemów finansowych.

Kierunki pomocy.

Budowanie sieci współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz instytucjami.

1)Tworzenie systemu informowania o możliwościach uzyskania pomocy przez osoby będące w potrzebie. Pozyskiwanie i rozpowszechnianie – w miejscach publicznych- informatorów oraz ulotek zawierających niezbędne informacje z zakresu gerontologii, wszelkiego rodzaju uprawnień przysługujących osobom starszym, porad prawnych oraz ważniejszych adresów placówek świadczących pomoc.

Podmioty realizacji:

1) Ośrodek Pomocy Społecznej

2) Wójt Gminy Pilchowice

3) Instytucje świadczące usługi na rzecz osób starszych

4) Organizacje pozarządowe działające na rzecz osób starszych

4.Pomoc na rzecz osób dotkniętych problemem uzależnienia od alkoholu oraz narkotyków.

1. Pojęcie alkoholizmu.

Zespół uzależnienia od alkoholu jest chorobą chroniczną i postępującą, zaczyna się i rozwija bez świadomości osoby zainteresowanej, polega na niekontrolowanym piciu napojów alkoholowych i może nawet doprowadzić do śmierci. Charakteryzują ją przede wszystkim:

- codzienne wypijanie alkoholu w celu utrzymania zadowalającego funkcjonowania,

- regularne ale ograniczone do weekendów picie dużych ilości alkoholu,

- ciągi picia występujące naprzemiennie z okresami trzeźwości,

- objawy abstynencyjne,

- zmiany tolerancji na alkohol,

- utrata kontroli nad piciem,

- zaburzenia pamięci i świadomości,

- nawroty picia po próbach utrzymania okresowej abstynencji.

2.Społeczne skutki nadużywania alkoholu.

Nadużywanie alkoholu bardzo często wynika z nieumiejętności radzenia sobie z problemami jakie niesie życie i w ostateczności prowadzi do fizycznego oraz psychicznego wyniszczenia jednostki. Alkoholik jest osobą niedojrzałą emocjonalnie, skłonną do wahań nastrojów oraz wybuchowych reakcji radości lub rozpaczy, które mogą prowadzić do gwałtownych, nieprzemyślanych zachowań. Cechuje go także mała odporność na frustracje, kryje w sobie lęk przed wyjściem na jaw jego uzależnienia. Jego kontakty z innymi ludźmi zazwyczaj są dość płytkie i luźne, nasycone wysokim poziomem niepokoju.

Nadmierne spożywanie alkoholu znajduje swoje odbicie nie tylko w życiu jednostki ale także w życiu społeczeństwa. Problemy, których przyczyną jest alkohol mogą pojawić się w różnych dziedzinach. Można mówić o następstwach rodzinnych, problemach problemach pracy, łamaniu porządku publicznego.

Nadużywanie alkoholu w Polsce jest jedną z głównych przyczyn rozwodów – najwięcej pozwów rozwodowych wnoszone jest z powodu alkoholizmu jednego z członków rodziny- najczęściej osobą uzależnioną od alkoholu jest mężczyzna. Bardzo ważnym skutkiem nadużywania alkoholu jest pogarszanie się sytuacji ekonomicznej i społecznej rodziony. Nie bez znaczenia jest wpływ alkoholizmu rodzica na rozwój dzieci, które żyją w atmosferze ciągłego niepokoju, lęku i napięcia. Uczą się destruktywnych dla siebie i otoczenia zachowań. W wyniku trudnych doświadczeń życiowych grozi im dezintegracja osobowości manifestująca się w różnego typu zaburzeniach emocjonalnych. Badania ukazują, że u co najmniej 50% chorych na nerwicę dzieci źródłem choroby jest alkoholizm jednego z rodziców.

Reasumując można jednoznacznie stwierdzić, że alkoholizm zarówno w życiu jednostki jak i w życiu społecznym zawsze powoduje straty.

2. Problem nadużywania alkoholu przez podopiecznych OPS.

W 2004 roku wśród świadczeniobiorców Ośrodka Pomocy Społecznej 32 osoby dotknięte były problemem alkoholowym. Nie jest to pełna liczba osób i rodzin z tym problemem, ponieważ wielu podopiecznych u których pracownik socjalny zauważa lub podejrzewa problem alkoholowy, nie uświadamia sobie uzależnienia, a wielu problem ten ukrywa.

Alkoholizm jest problemem całej rodziny, prowadzi do przemocy, stanowi zagrożenie dla funkcjonowania biologicznego i emocjonalnego wszystkich członków rodziny.

Człowiek uzależniony szkodzi nie tylko sobie, swoim bliskim ale również osobom nie związanym z nim więzami rodzinnymi. Skuteczna pomoc osobom i rodzinom z problemami alkoholowymi polega na umożliwieniu ludziom dotkniętym tą chorobą podjęcia leczenia.

Poważnym problemem w podejmowaniu działań w tym kierunku jest bierna postawa ludzi uzależnionych od alkoholu. Podopieczni ci mają w większości postawy roszczeniowe, uważają, że jeżeli nie pracują , to właśnie pomoc społeczna ma obowiązek ich utrzymać. Są przekonani, że ich uzależnienie spowodowane jest czynnikami zewnętrznymi, nie chcą pogodzić się z myślą, że to właśnie oni decydują o swojej sytuacji życiowej.

Wielu podopiecznych OPS-u, u których pracownik socjalny podejrzewa problem alkoholowy, zaprzecza, że alkohol ma jakikolwiek wpływ na jakość ich życia.

W przypadku tych uzależnionych konieczne jest skonfrontowanie ich z uzależnieniem tj. przeprowadzenie interwencji i uświadomienie im ich choroby.

Termin narkomania określa stan uzależnienia od środków odurzających. Pojęcie to ma szerokie znaczenie i obejmuje nie tylko nałogowe używanie narkotyków, ale posługiwanie się wszelkimi środkami wywołującymi euforię odurzającą. Nawykowe odurzanie się narkotykami staje się zjawiskiem masowym i groźnym dla zdrowia i życia /nadużywanie silnych środków narkotycznych prowadzi do śmierci, samobójstw na tle narkomanii/ i mienia /rabunki, kradzieże popełnione w celu zdobycia pieniędzy na zaspokojenie głodu narkotycznego/.

Problem narkomanii wśród podopiecznych Ośrodka Pomocy Społecznej nie został do dnia dzisiejszego zauważony, co wiąże się z pewnością z wysokimi kosztami które osoby uzależnione zmuszone są ponosić w celu zaspokojenia nałogu.

Na podstawie informacji uzyskanych z placówek oświatowych z terenu Gminy Pilchowice, ustalono że średnio 3%-12% uczniów szkół podstawowych oraz gimnazjów miało sporadycznie kontakt z alkoholem, do kontaktu ze środkami narkotycznymi przyznała się znikoma liczba uczniów.

Działania gminy dotyczące udzielania pomocy osobom dotkniętym szeroko rozumianymi uzależnieniami zawarte są w rocznych programach Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Zgodnie z zapisem art. 4 Ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, gmina opracowuje gminny program rozwiązywania problemów alkoholowych. Środki na realizację programów stanowią wpłaty pobierane przez gminy za zezwolenia wydawane na sprzedaż detaliczną alkoholu i w gastronomii oraz tak zwane zezwolenia jednorazowe.

Strategia pomocy.

Cel strategiczny.

- Udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, narkomania, pomocy psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrona przed przemocą w rodzinie .

- Wypracowanie modelu wspólnego oddziaływania pracowników socjalnych, konsultantów oraz psychologa na rodziny dotknięte problemem alkoholowym, narkotykowym.

- Wypracowanie i doskonalenie form pracy z podopiecznym uzależnionym w celu mobilizacji go do podjęcia leczenia odwykowego..

- Prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej wśród dzieci i młodzieży.

- Wypracowanie form współpracy z lokalnymi instytucjami i organizacjami pomagającymi osobom uzależnionym i ich rodzinom.

Aktualne działania OPS skierowane na pomoc rodzinom z problemem alkoholowym:

- działania profilaktyczne dla dzieci i młodzieży prowadzone przez placówki szkolne

- zaspokajanie socjalnych potrzeb dzieci z rodzin dotkniętych problemem alkoholowym poprzez opłacanie wyżywienia w szkole, wyposażenie w niezbędne artykuły szkolne i odzież, opłacanie udziału w wypoczynku zimowym i letnim.

Kierunki działania.

1) Stworzenie modelu współpracy pracownika socjalnego konsultanta, psychologa.

Motywacja uzależnionych i współuzależnionych podopiecznych OPS do zmiany sytuacji życiowej jest bardzo niska , aby ją zwiększyć konieczne jest opracowanie modelu współpracy pracownik socjalny – konsultant, psycholog.Rolą pracownika socjalnego będzie rozpoznanie na podstawie faktów z życia podopiecznych, problemu alkoholowego i zmotywowanie podopiecznego lub jego rodziny do podjęcia kontaktu z psychologiem. Poprzez ścisłą współpracę z Gminną Komisją Rozwiązywania Problemów Alkoholowych podejmowane są wspólne działania w kierunku przeprowadzenia interwencji w środowisku – skonfrontowania alkoholika z faktami z życia mówiącymi o jego uzależnieniu. Spodziewanym efektem tej pracy będzie podjęcie terapii przez osobę uzależnioną lub skierowanie jej na przymusowe leczenie.

Wymierne korzyści daje również współpraca z : Ośrodkiem Profilaktyki i Leczenia Uzależnień, służbami prewencyjnymi Policji oraz wymiarem sprawiedliwości. Publicznymi Zakładami Opieki Zdrowotnej, Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną, placówkami opiekuńczo-leczniczymi i resocjalizacyjnymi, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie.

2) Grupa wsparcia dla kobiet współuzależnionych.

Grupa wsparcia dla osób współuzależnionych prowadzona przez – konsultanów

prowadzących Punkt Konsultacyjny w Pilchowicach, zawierać będzie elementy psychoedukacji mającej na celu zdobycie przez uczestników rzetelnej podstawowej wiedzy na temat tego kim jest alkoholik i dlaczego jest to człowiek chory, czym jest współuzależnienie w chorobie alkoholowej członka rodziny i jakie są jego konsekwencje.

3) Szkolenia dla pracowników socjalnych o sposobie postępowania z rodziną z problemem alkoholowym, narkotykowym.

Zorganizowanie spotkań pracowników socjalnych z psychologiem, których celem będzie:

- psychoedukacja,

- wskazywanie na możliwości i formy postępowania z rodziną dotkniętą problemem

alkoholowym,nadużywania narkotyków

- informowanie o miejscach, organizacjach, instytucjach mogących oprócz pracowników OPS nieść pomoc w rozwiązywaniu piętrzących się problemów,

- kształtowanie umiejętności stawiania wymagań i ich egzekwowania.

4) Podmioty realizacji strategii:

1) Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,

2) Ośrodek Pomocy Społecznej w Pilchowicach,

3) Gminny Punkt Konsultacyjny

5.Pomoc na rzecz rodzin z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, dotkniętych problemem przemocy.

Znaczącą część podopiecznych OPS stanowią rodziny z trudnościami opiekuńczo-wychowawczymi, ten problem stał się przyczyną skorzystania w 2004 roku z pomocy finansowej OPS 150 rodzin.

Najczęściej niezaradność rodziny w sprawowaniu opieki oraz wychowywaniu własnych dzieci łączy się równolegle z innymi dysfunkcjami, takimi jak:

- uzależnienia,

- przemoc domowa,

- sytuacje kryzysowe w rodzinie /bezrobocie, zgon współmałżonka, odejście współmałżonka/.

1. Społeczne skutki bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych

Środowisko rodzinne jest pierwszym środowiskiem wychowawczym w życiu

Dziecka. Zostają tu nawiązane pierwsze kontakty z innymi ludźmi oraz zdobywane pierwsze doświadczenia z dziedziny współżycia społecznego.Na środowisko rodzinne składają się :

-struktura rodziny

-atmosfera wychowawcza w domu,

-warunki materialne

-warunki zdrowotne,

-stopień wykształcenia rodziców,

-ogólna struktura środowiska

Zaburzona struktura rodziny, która należy do najczęściej spotykanej wśród świadczeniobiorców OPS, bardzo niekorzystnie wpływa na sytuację dziecka.

Podopieczni ośrodka odznaczają się najczęściej nieustabilizowanymi formalnie i społecznie związkami, rozkładem pożycia małżeńskiego, przemocą skierowaną na partnera lub dzieci, częstymi zmianami partnerów.

Zaburzonym rodzicom brakuje umiejętności rozładowywania napięć powstałych poza domem, tworzenia właściwego klimatu życia rodzinnego, właściwych wzorców komunikacji i dawania rodzinie poczucia bezpieczeństwa, obdarzania dzieci uczuciem.

W wielu sytuacjach dzieci pochodzące z tego typu rodzin są pozostawiane same sobie, czas wolny spędzany jest na podwórku wśród rówieśników, częściej pojawiają się u nich problemy w szkole /brak czasu oraz możliwości na przygotowanie się do lekcji, rezygnują z podejmowania wysiłku w kierunku zdobywania wiedzy/.

Dzieci odrzucone przez środowisko rodzinne, szukają akceptacji wśród rówieśników, łączą się w różnego rodzaju grupy subkulturowe, popadają często w konflikt z prawem.

Problemy opiekuńczo-wychowawcze, przemoc w rodzinie oraz konflikty międzypokoleniowe często są przyczyną umieszczania dzieci i młodzieży w placówkach opiekuńczo-wychowawczych a dla dorosłych ofiar przemocy w rodzinie są placówki i organizacje pozarządowe, pomocowe.

2. Strategia pomocy.

Cel strategiczny.

Problemy opiekuńczo-wychowawcze jako wiodąca myśl strategii powodują konieczność systemowego podejścia do pracy z rodziną.

Z uwagi na fakt, że poszczególne elementy rodziny- będącej dynamiczną, społeczną całością- są ze sobą ściśle powiązane, nie wystarczy zajmować się tylko dziećmi lecz całą rodziną. Potrzebna jest wszechstronna diagnoza i pomoc.

Mając na uwadze dobro całej rodziny należy kierować się zasadami:

- pomoc powinna mieć charakter profilaktyczny, być wczesna, mieć charakter ochronny i aktywizujący

- pomoc i opieka powinny być organizowane w środowisku najbliższym dziecku,

- zakładać należy stopniowe zmniejszanie intensywności udzielanej pomocy.

Kierunki pomocy.

Problemy dominujące wyznaczają kierunki działań.

Praca socjalna.

1) Podnoszenie kwalifikacji w postaci specjalizacji pracowników socjalnych pozwoli na profesjonalną pomoc w rozwiązywaniu problemów opiekuńczo-wychowawczych.

2) Zawieranie kontraktów socjalnych pozwala na uświadomienie podopiecznym , że to oni są odpowiedzialni za sposób rozwiązywania swoich problemów problemów zadaniem pracownika socjalnego jest wspieranie podejmowanych działań.

3) Wspieranie działań z zakresu pomocy społecznej wolontariatem pozwoli na:

- organizowanie grup zainteresowań dla dzieci i młodzieży z rodzin najuboższych poprzez wolontariuszy mających określone uzdolnienia np. sportowe, plastyczne czy muzyczne. Celowe będzie zlecenie organizacjom pozarządowym utworzenia centrum wolontariatu. Organizowanie zajęć dla dzieci z rodzi niewydolnych wychowawczo pozwoli na podniesienie poczucia wartości dziecka, zainteresowania ze strony drugiej osoby.

Budowanie współpracy z instytucjami oraz organizacjami pozarządowymi:

- Ośrodek Pomocy Społecznej poprzez swoich pracowników socjalnych współpracuje z lokalnymi organizacjami pozarządowymi

- współpraca odbywa się również Centrum Profilaktyki i Leczenia Uzależnień w Gliwicach, Ośrodkiem Wczesnej Interwencji w Gliwicach, Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Gliwicach, Ośrodkiem Adopcyjno-

Opiekuńczym w Gliwicach, domami dziecka, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Gliwicach, Sądem Rejonowym w Gliwicach szczególnie Wydziałem IV Rodzinnym i Opiekuńczym, Domem Samotnej Matki w Knurowie.

Podmioty realizacji strategii.

Realizacja strategii odbywać się będzie poprzez:

- Ośrodek Pomocy Społecznej w Pilchowicach,

- Gminną Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

- Ośrodek Wczesnej Interwencji Kryzysowej

- Caritas Archidiecezji Katowickiej- Noclegownia

- Dom Samotnej Matki w Knurowie

6. Pomoc na rzecz osób bezdomnych.

1. Pojęcie bezdomności dotyczy jednego z najgroźniejszych zjawisk patologii społecznej, stanowi ono zagrożenie bezpieczeństwa i spokoju.

Ustawa o pomocy społecznej bezdomnym określa, „osobę niezamieszkującą w lokalu mieszkalnym w rozumieniu przepisów o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych i nigdzie nie zameldowaną na pobyt stały w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach osobistych”.

Zjawisko bezdomności może odnosić się do

-„bezdomnych z wyboru” są to osoby o specyficznych predyspozycjach osobowościowych, przekonaniach, które nie pozwalają im nigdzie osiedlić się na stałe, zadomowić. Ludzie ci prezentują typ wiecznego tułacza, wędrowca który odrzucił przyjęte normy życia społecznego

- „bezdomnych z konieczności” czyli ludzi którzy doznali losowo przymus bezdomności.

Ustawa o pomocy społecznej ustala zakres pomocy osobo bezdomnym udzielana przez ośrodki pomocy społecznej, coraz liczniejsze organizacje pozarządowe, prowadzące schroniska i inne placówki dla bezdomnych oraz Kościół, zgromadzenia zakonne. Zjawisko bezdomności w porównaniu z innymi problemami społecznymi nie jest zbyt liczne, jednak wymaga odpowiednich działań oraz bardzo dużych nakładów.

2. Bezdomność w Pilchowicach.

Problem bezdomności dotyczy również gminy Pilchowice. W przypadku bezdomności

„z przymusu” jest on trudny do rozwiązania, ponieważ na terenie gminy brakuje

mieszkań niskoczynszowych, brakuje również schroniska dla bezdomnych.

Od 2002 roku pomocą finansową Ośrodka Pomocy Społecznej w Pilchowicach z powodu bezdomności objętych zostało 2 osoby rocznie. Liczba ta utrzymuje się na jednym poziomie.

Działalność Ośrodka Pomocy Społecznej w Pilchowicach w zakresie pomocy osobom bezdomnym wspierana jest przez Schronisko Brata Alberta w Gliwicach-Bojkowie oraz Noclegownię w Caritas Archidiecezji Katowickiej Ośrodek Matki Bożej Uzdrowienia Chorych w Knurowie.

W sezonie zimowym dużym problemem jest zabezpieczenie potrzeb osób bezdomnych, które mogą się znaleźć na naszym terenie niespodziewanie, zapobieganie nieszczęśliwym wypadkom związanym z pogorszeniem się warunków atmosferycznych w stosunku do osób nietrzeźwych znajdujących się bez dachu nad głową. W celu skoordynowania działań Ośrodek Pomocy Społecznej przed okresem zimowym ustala sposób postępowania -w sytuacji zaistnienia zagrożenia- wspólnie z policją, izbą wytrzeźwień oraz noclegowniami.

3. Strategia pomocy.

Cel strategiczny

- przeciwdziałanie zjawisku bezdomności,

- udzielanie pomocy osobom bezdomnym z terenu Pilchowice

- pomoc w powrocie do społeczeństwa

Kierunki działania.

Konkretna pomoc dla osób bezdomnych.

1) Podtrzymywanie współpracy ze Schroniskiem w Gliwicach-Bojkowie w postaci przedłużania umowy podpisywanej co roku na zabezpieczanie około 5 miejsc noclegowych mogących być wykorzystane w sytuacji zagrożenia przez bezdomnych mieszkańców Pilchowic.

2) Przyznawanie pomocy finansowej osobom bezdomnym z terenu Pilchowic przez

Ośrodek Pomocy Społecznej.

3) Udzielanie pomocy w uzyskaniu zagubionych lub utraconych dokumentów, w

uzyskaniu zatrudnienia, w walce z uzależnieniami, pomoc w rozwijaniu umiejętności życiowych, itp.

Konkretna pomoc skierowana na przeciwdziałanie bezdomności.

1) Praca socjalna

-udzielanie pomocy przy załatwianiu formalności związanych z uzyskaniem dodatku mieszkaniowego

-aktywizowanie do podjęcia pracy

2) Pomoc rzeczowa

-przyznawanie zasiłków celowych ,

-zapewnienie gorących posiłków

-pomoc rzeczowa /odzież, meble, sprzęt AGD z darowizn/.

IV. Kształtowanie świadomości społecznej w sferze polityki społecznej.

Kształtowanie świadomości społecznej odbywa się wielotorowo. Aby cele i zadania ujęte w strategii mogły być zrealizowane i przyniosły oczekiwane rezultaty, potrzebna jest praca nie tylko wymienionych w strategii realizatorów, ale przede wszystkim tych, do których strategia jest adresowana.

Kształtowanie świadomości społecznej to szeroki dostęp do informacji, poradnictwa i doradztwa-jako bardzo ważnych usługowych form pomocy.

Tak prowadzona działalność edukacyjna i informacyjna pozwala społeczeństwu dostrzec problem, zmieniać swoją świadomość i spojrzenie, a tym samym nie bagatelizować problemów społecznych.

Świadomość społeczna w sferze polityki społecznej będzie kształtowana przez systematyczną realizację programów, które należy tworzyć w oparciu o Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych. Programy wchodzące w skład Strategii wymagać będą ewaluacji, której przedmiotem stanie się ich skuteczność.

V. Zakończenie.

Budżet strategii stanowić będą plany finansowe poszczególnych jednostek instytucji podlegających i współpracujących współpracujących samorządem gminnym. Ważnym źródłem dofinansowania zakładów opieki zdrowotnej będzie Narodowy Fundusz Zdrowia. Członkostwo Polski w strukturach Unii Europejskiej stwarza możliwości pozyskiwania dodatkowych środków w formie dotacji lub wspomagania konkretnych programów. Wielkość środków jak i efektywność ich wykorzystania zależeć będzie od prężności działania wszystkich publicznych instytucji i ich kierownictw.

Zadania wyeksponowane w Strategii mają na celu podkreślenie ich rangi i mobilizację do ich realizacji. Biorąc pod uwagę realizację sygnalizowanych zadań i dopuszczalność ich uzupełnienia, przedstawiona Strategia ma przed sobą długą perspektywę czasową. W całym okresie jej trwania może być uzupełniana o szczegółowe elementy w oparciu o rozwijającą się sytuację i pojawiające się nowe uwarunkowania.